RKD STUDIES

Hendrik Jan Wolter was een reizend kunstenaar. Niet alleen in Nederland maakte hij vele haven-, stads- en dorpsgezichten, maar ook in vele andere Europese landen. Zijn eerste reis naar Zuid-Engeland in 1909 luidde het begin in van een continue productie van schilderijen met buitenlandse onderwerpen. Tussen 1909 en 1914 reisde hij herhaaldelijk naar de Engelse kustplaatsen Polperro, St. Ives, Lynmouth en Whitby. Het water, de schepen, de stranden en de havens van deze vissersdorpen boden hem een onuitputtelijke bron van inspiratie [1].

Tijdens de Eerste Wereldoorlog beperkte Hendrik Jan Wolter zich noodgedwongen tot Zeeuwse kustplaatsen, zoals Tholen, Veere, en Zierikzee. Hoewel hij voor 1914 reeds geboeid was door het water en het leven in Zeeland, vond Wolter tijdens de oorlogsjaren op deze plekken, en in zijn woonplaats Amsterdam, zijn hoofdonderwerpen. De werken De haven en het raadhuis van Veere [2] en Gezicht op Veere [3], uitgevoerd in lichte blauwtinten, zijn typerend voor deze periode. Na de oorlog keerde Wolter geregeld naar Engeland terug, waar de kust en de haven van St. Ives wederom onderwerp waren van zijn schilderijen [4].

1
Hendrik Jan Wolter
De haven van Polperro, Cornwall, ca. 1923
Den Haag, kunsthandel D. Sala

2
Hendrik Jan Wolter
De haven en het raadhuis van Veere
Amsterdam, kunsthandel Peter Pappot Kunsthandel

In Wolters productie van buitenlandse taferelen is een piek te ontdekken in de periode 1928-1932. Het is aannemelijk dat Wolter in deze periode, dankzij het vaste inkomen dat hij als hoogleraar verdiende, meer financiële vrijheid had om te reizen. Zijn schilderijen van Albi [5-6], Nice en Camogli zijn vermoedelijk tijdens privéreizen tot stand gekomen. Er lijkt echter ook een verband te bestaan tussen zijn voorzitterschap bij het comité en enkele van zijn werken. Zo was één van de belangrijkste taken van het comité de inrichting van het Nederlandse paviljoen op de Biënnale van Venetië.

In de jaren dertig, na zijn eerste bezoek aan die Italiaanse stad als voorzitter van het comité, koos hij de Venetiaanse Lagune [7], de Canal Grande, de Santa Maria della Salute [8] en de Ponte Rialto herhaaldelijk tot zijn onderwerp. Naast Venetië reisde hij naar Parijs voor onder andere de Wereldtentoonstelling van 1931, waar de Seine en het stadsleven als onderwerp centraal stonden [9]. ¹

5
Hendrik Jan Wolter
De Pont-Vieux over de rivier de Tarn
Amsterdam, kunsthandel Fijnaut & Paol Fine Art

6
Hendrik Jan Wolter
De Pont-Vieux over de rivier de Tarn
Londen (Engeland), Amsterdam, kunsthandel Gebr. Douwes

Na zijn vertrek bij zowel de Rijksakademie als het comité in 1938 verhuisde Wolter met zijn vrouw naar Rome. In Rome schilderde hij verschillende onderwerpen, onder meer een serie met paardenrennen in Borghese park [10]. Het verblijf was echter van korte duur en in 1940 verhuisden Wolter en zijn vrouw vanwege het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog terug naar Nederland. In 1946 maakte Wolter nog één keer een buitenlandse reis, dit keer naar de Verenigde Staten.

Reizen was een belangrijk onderdeel in het leven van de kunstenaar. Mede omdat zijn afgebeelde plaatsen vaak goed te herkennen zijn, heeft de catalogus van zijn werken een topografische indeling gekregen. In tegenstelling tot de datering, is de afgebeelde plaats op Wolters schilderijen dikwijls wel vast te stellen. De topografische indeling van de catalogus maakt bovendien Wolters vele reizen inzichtelijk.

9
Hendrik Jan Wolter
Een Parijse straatscène
Montreal (Canada), kunsthandel Watson Art Galleries, inv./cat.nr. 1848